Telescoop voor beginners

Waarom is sterrenkijken leuk?

Er zijn vele redenen waarom beginnen met sterrenkijken met een telescoop leuk is. Een van de belangrijkste redenen is dat het kijken naar de sterren en planeten met een telescoop een unieke en bijzondere ervaring is. Door de vergrotingskracht van de telescoop kun je details zien in de hemel die met het blote oog niet te zien zijn.

Daarnaast kan het kijken naar de sterren en planeten met een telescoop ook een ontspannende en meditatieve activiteit zijn. Het kan een mooie manier zijn om te ontsnappen aan de drukte van het dagelijks leven en te genieten van de schoonheid en rust van de natuur. Door sterrenkijken word je je bewust van hoe klein wij zijn in het oneindige heelal.

Tenslotte kan het kijken door een telescoop leiden tot een dieper begrip en liefde voor het universum en alles wat daarmee te maken heeft. Door te leren over de verschillende sterren, planeten en andere hemellichamen die te zien zijn, kun je ook leren over de wetten van de natuur en hoe de wereld om ons heen functioneert.

Al met al zijn er vele redenen waarom beginnen met sterrenkijken met een telescoop leuk is, en het kan een leerzame en ontspannende activiteit zijn die bijdraagt aan een dieper begrip en liefde voor de wetenschap en de natuur.

Beginnen met sterrenkijken

Je wilt beginnen met sterrenkijken maar welke telescoop ga je kiezen? Wat valt er te zien met een telescoop voor beginners? En wat moet je allemaal doen om een succesvolle waarneemavond te hebben? In deze blogpost krijg je een antwoord op al deze vragen.

Voor een beginnerstelescoop betaal je in de regel een bedrag tussen € 100,00 en ca € 400,00. In deze prijscategorie tref je niet een toptelescoop aan, die kosten vaak een veelvoud. Je doet met een ‘goedkopere’ telescoop dus altijd enige concessies. Maar er zijn genoeg betaalbare modellen waarmee je een goede start kunt maken.

Deze blogpost is bestemd voor (jong) volwassenen die een telescoop voor beginners overwegen. Over een telescoop voor kinderen heb ik een aparte blog geschreven

Begrippen die handig zijn om te weten als beginner

Opening

Met de opening van een telescoop wordt de diameter van het objectief (voorkant) van de telescoop bedoelt. Hoe groter de opening, hoe meer licht er doorheen valt en des te meer detail je kunt zien van verre objecten. Telescopen met een grotere opening hebben meer optiek nodig en zijn dus duurder.

Brandpunt

Bij iedere telescoop wordt de brandpuntafstand vermeld. Dit is het punt waarop de lichtbundels samen komen. Bij de meeste telescopen (niet alle types) is de lengte van de buis ook de brandpuntafstand.

Focal ratio

Als je de brandpuntafstand door de de opening deelt krijg je de ‘Focal ratio’, het f-getal. Bijvoorbeeld een lenzentelescoop met een brandpunt van 700 (70 cm) en een opening (diameter) van 6 cm (60 mm) heeft een f-getal van 700/60 = 11,66.

Snelle f-4 tot f-5 focal ratio’s zijn over het algemeen het beste voor als je deep-sky objecten wilt gaan bekijken, zoals nevels en verre sterrenstelsels.  Langzame f-11 tot en met f-15 focal ratio’s zijn meestal beter geschikt voor de maan, planeten, en dubbel sterren te observeren. Medium f-6 tot f-10 focal ratio’s worden als all-round beschouwd.

Oculair

Het ‘lensje’ waar je door kijkt heet het oculair. Een oculair heeft een eigen brandpuntafstand. Die wordt altijd vermeld in mm. Afhankelijk van het oculair bereik je een bepaalde vergroting. Oculairs kun je verwisselen.

Als je de brandpuntafstand van de telescoop deelt door dat van het oculair krijg je de vergroting. Dus met een 10mm oculair bereik je met een telescoop van 70 cm een vergroting van 70x (700mm/10mm). Met een oculair van 6 mm wordt de vergroting 116x.

Vergroting

De vergroting van een telescoop bereken je dus door de brandpuntafstand te delen door het aantal mm van het oculair. Dus de telescoop met een brandpunt 700 mm zal met een 10mm oculair een vergroting bereiken van 70x. Een kleine 350mm telescoop zal met hetzelfde oculair een vergroting van 35x bereiken.

Als je het brandpunt van de telescoop in centimeters met 2x vermenigvuldigt krijg je de maximale zinvolle vergroting van een telescoop. Dus de 70cm telescoop van hierboven heeft een maximale zinvolle vergroting van 140x. Bij alles hierboven verslechterd het beeld enorm.

Hou er rekening mee dat telescopen voor beginners vaak op de maximale zinvolle vergroting geen scherp beeld geven. Dat is niet zo erg, hoge vergrotingen worden zwaar overschat. Je kunt bij vergrotingen tussen de 20x en 70x al prachtige waarnemingen doen.

Opname van de Hubble Telescoop. Ieder vlekje is een sterrenstelsel met miljoenen sterren

Barlow lens

Met een Barlow lens vermenigvuldig je de vergroting. Die plaats je voor het oculair. Je hebt ze in verschillende sterktes. Ze worden heel vaak meegeleverd bij een telescoop voor beginners. Meestal vermenigvuldigen ze 2x. Barlow lenzen en een telescoop voor beginners is geen goede combinatie. Je hebt er meestal helemaal niets aan omdat het beeld dramatisch slecht wordt.

Montering

Een montering is – zeg maar – hoe de telescoop aan het het statief wordt bevestigd.

De parallactische montering – ook wel equatoriale montering genoemd – is een telescoopmontering waarbij, in tegenstelling tot andere monteringen, een van de assen nauwkeurig parallel aan de aardas is gericht. Dat zijn die opstellingen die je ziet met een contragewicht. Ze zijn wat lastiger te gebruiken, maar zeer geschikt om langdurig een object in beeld te houden of voor astrofotografie in combinatie met een volgmotor.

Azimutale monteringen, ook alt-azimutale montering genoemd. Deze monteringen hebben een verticale hoofdas waar de gehele installatie om kan draaien. Je kunt de telescoop makkelijk alle kant op draaien. Als je langer naar een object kijkt moet je voortdurend bijstellen en het is niet geschikt voor astro fotografie

De Dobsonmontering is een zeer vereenvoudigde versie van de azimutale montering. Hij is in de jaren 1950 ontwikkeld door John Dobson. Doel was het maken van een zo gunstig mogelijke montering voor telescopen met een grote opening. Een Dobson is heel makkelijk in gebruik en de goedkoopste oplossing wat de montering betreft. Wat de fabrikant niet uitgeeft aan de montering kan hij in de optiek stoppen. Dus met een Dobson koop je voor hetzelfde geld veelal een betere telescoop.

Drie soorten telescopen

Er zijn drie soorten telescopen, afhankelijk van de constructie van de optiek:

• Sterrenkijkers die gebruik maken van een lens, een lenzentelescoop of refractor telescoop
• Sterrenkijkers die met een hoofdspiegel en een vangspiegel werken, een spiegel- of reflectortelescoop
• Of een combinatie van beide om licht op te vangen, een Maksutov-Cassegraintelescoop.

Lenzenkijkers maken gebruik van lenzen, die het licht breken. Je hebt minimaal twee lenzen nodig om goed te kunnen kijken. Lenzenkijkers zijn vooral geschikt om naar de planeten te kijken.

Bij een spiegeltelescoop wordt het licht via een parabolische hoofdspiegel weerkaatst naar het brandpunt. Met behulp van een vang spiegelt wordt de lichtbundel naar jouw oog geleid. Een reflector is geschikt om op een donker plekje op zoek te gaan naar nevels, sterrenhopen en melkwegstelsels.

Een derde soort telescopen maakt gebruik van lenzen en spiegels om de lichtweg op te vouwen en de telescopen minder lang te maken. Dit zijn Maksutov of een Schmidt-Cassegrain sterrenkijkers (zelfde principe, maar wel verschillende techniek). Met deze telescopen ook wel catadioptrische kijker genoemd zijn hoge vergrotingen met een relatief korte buis te bereiken.

Dan zie je soms ook spiegeltelescopen met een korte buis en een hoge brandpuntafstand die als catadioptrische telescoop wordt aangeboden. Vaak zit hier een ingebouwde Barlow lens in (die vermenigvuldigt de vergroting). Een Barlow lens gaat ten koste van de kwaliteit van het beeld.

Aanschaf van de telescoop

Voordat je tot de aanschaf van een telescoop voor beginners overgaat is het goed een aantal vragen voor jezelf duidelijk te krijgen.

1. Wat is mijn budget? Een telescoop voor beginners varieert tussen de circa € 100,00 tot € 400,00.
2. Wat wil ik bekijken? Vind ik het leuk om naar de planeten en de maan te kijken of juist deep-sky objecten als nevels en sterrenstelsels. Of beide. Dit bepaalt of je gaat voor een snelle of een langzame telescoop. Of een allround.
3. Ben je van plan langdurig te gaan waarnemen of zet je je telescoop in de tuin als je een half uurtje zin hebt om te kijken. Dan let je op het gemak van opzetten en navigeren.
4. Wil je (op termijn) aan astrofotografie gaan doen? Bij veel telescopen wordt een smartphone adapter geleverd, je kunt anders optioneel een set voor digiscoping aanschaffen. Maar voor het echte werk heb je een equatoriale montering nodig, waarop je volgmotoren kunt plaatsen.

Welke telescoop voor beginners

Hieronder laten we je kennismaken met een aantal telescopen voor beginners die we (meestal) in voorraad hebben. Iedere telescoop heeft zo zijn eigen voor- en nadelen.

Byomic Lenzentelescoop 60/700 in koffer

De Byomic Junior Lenzentelescoop 60/700 is perfect voor beginnende astronomen. Met een brandpuntsafstand van 700 mm en drie oculairen biedt hij vergrotingen van 35x tot 175x, ideaal voor het observeren van de maan en planeten. De meegeleverde transportkoffer maakt het eenvoudig om de telescoop veilig mee te nemen voor buitenshuis gebruik. De LED-zoeker helpt bij het nauwkeurig richten op hemellichamen.

Bresser Nano AR

De Bresser Nano AR 70/700 lenzentelescoop op een azimutale montering heeft een opening van 70mm en een 700mm buis. Dit maakt de Bresser Nano zeer geschikt voor waarnemingen in het zonnestelsel en andere lichtsterke objecten. Een goede telescoop voor beginners.

National Geographic Dobson 76/350

De National Geographic 76/360 spiegeltelescoop op een Dobson montering heeft een opening van 76mm en een 360mm buis. Dit maakt de National Geographic 76/360 geschikt voor waarnemingen van deepsky objecten.

Bresser Quasar 80/900

De Bresser Quasar 80/900 lenzentelescoop op een equatoriale montering (Q3) heeft een opening van 80mm en een 900mm buis. Dit maakt de Bresser Quasar zeer geschikt voor waarnemingen in het zonnestelsel en andere lichtsterke objecten.

National Geographic 70/350 met automatisch goto systeem

De National Geographic 76/360 spiegeltelescoop met goto systeem heeft een opening van 76mm en een 360mm buis. Dit maakt de National Geographic 76/360 geschikt voor waarnemingen van deepsky objecten en een goede telescoop voor beginners die snel en makkelijk willen waarnemen.

Tips

Voorbereiden

Waarnemen met je telescoop is vaak een winterse aangelegenheid. Dan is het lekker donker en op heldere avonden en nachten per definitie koud. Zorg dus dat je warme kleding aan hebt. Maar ook alle spullen binnen handbereik. Je kunt een starparty bezoeken of een waarneemavond van een sterrenvereniging.

Afstellen zoeker

Een van de eerste dingen die je doet is het afstellen van de zoeker. Doe dat altijd overdag. Neem een object in beeld en stel de zoeker met de schroefjes zo af dat dit overeenkomt met het beeld van de telescoop.

Verwachtingen

De kleurige foto’s op de doos van je telescoop zul je in het echt niet zien. Bij zo weinige licht kan het menselijk oog geen kleuren onderscheiden. Dat kunnen fotocamera’s wel en vervolgens worden de opnames ook nog flink gefotoshopt.

Koelen

Vooral spiegeltelescopen werken het best als de optiek dezelfde temperatuur heeft als de lucht. Zet dus je telescoop een half uur voordat je gaat kijken vast buiten.

Nachtzicht

Als je ca 45 minuten in het donker verblijft zijn je ogen zo gewend aan het geringe licht dat je dan de meeste details ziet door de telescoop. Gebruik buiten alleen rood gekleurd licht, dan tast je nachtzicht niet aan. Ga je tussendoor naar binnen of met een zaklamp schijnen gaat dat ten koste van je nachtzicht.

Wat ga je bekijken

In mijn blog over sterrenkijken met een verrekijker tref je aan het eind een Top 10 aan van objecten die je door een telescoop voor beginners een prima start zijn. Overigens kan een verrekijker met de juiste vergroting een prima alternatief voor een telescoop zijn.

Nog vragen?

Heb je nog vragen? Stel ze gerust via onderstaand contactformulier.

Mocht je besluiten om bij ons een telescoop aan te schaffen mag je er op rekenen dat we ook na de aankoop begeleiding en advies geven. Wij willen graag dat je plezier beleeft aan je nieuwe hobby.

Henk
Natuurgadgets.nl