Paddentrek

Het is eind februari en de paddentrek staat weer op beginnen. Wat beweegt al die duizenden padden om massaal de weg op te gaan? 

Wat ze beweegt? De voortplanting, en dat is een heel sterke drijfveer ;-)

Zodra de temperatuur in het vroege voorjaar een aantal dagen boven de 7^o C uitkomt komen de padden (Bufo bufo) in beweging. Massaal trekken ze naar de poelen en plassen om zich voort te planten. Meestal zijn dat de poelen waarin ze zelf geboren zijn. De mannetjes gaan het eerst op pad. Ze doen het een beetje kalm aan en treuzelen soms wat om de vrouwtjes op te wachten. Zodra het mannetje er eentje in de smiezen heeft, wordt zij stevig omarmd. Het mannetje is niet van plan om nog los te laten en samen vervolgen ze hun weg. Bij gebrek aan vrouwtjes voegt er zich soms een derde Casanova bij die ook zijn liefdesgeluk wil beproeven. Mocht het onderweg niet lukken om met een vrouwtje mee te liften, dan heb je altijd nog een kans door straks bij de poel een vrouwtje bij de lurven te pakken.

Je kunt de mannetjes makkelijk herkennen. Ze zijn een stuk kleiner en slanker dan de vrouwtjes. Die zijn een slag forser en omdat ze vol eitjes zitten, ook lekker ‘gevuld’.

Deze blog gaat over de paddentrek. Eigenlijk is het een amfibieëntrek. Naast de gewone pad trekken de bruine kikker (Rana temporaria) en de heikikker ((Rana arvalis) ook rond deze tijd naar de voortplantingspoelen. De salamanders gaan iets later en nog later (april/mei) de rugstreeppad en de boomkikker. De bekende groene kikker trekt niet, die blijft zijn hele leven in en rond het water en overwintert in de modderige bodem.

Niet allemaal tegelijk

normaalverdeling

Op de een of andere manier zorgt de natuur er voor dat de padden niet allemaal tegelijk op pad gaan. Er zit een soort ‘normaalverdeling’ in de trek, beginnend met een aantal vroege vogels, vervolgens komt de grote massa en dan weer afnemend naar de laatkomers. Zo verdeelt de natuur het risico een beetje. Stel dat er toch nog een flinke vorstperiode komt of een ander onheil. Er is dan nog altijd een deel over die zich wel kan voortplanten om de soort in stand te houden.

Ook de intensiteit van de trek varieert, dit is afhankelijk van temperatuur en vochtigheid. Bij een temperatuur onder de 5^oC hebben ze er weinig zin in, bij een lage luchtvochtigheid (< 75%) ook niet. Ideale omstandigheden zijn 8^oC en een hoge luchtvochtigheid, een miezerig regentje is ideaal. De trek is dan massaal.

De paddentrek duurt tot maximaal het einde van maart. Overigens is er een tendens, waarschijnlijk door het warmer worden van het klimaat, dat de paddentrek steeds vroeger begint.

Verkeer

Padden trekken in een rechte lijn naar de voortplantingswater. Dit maakt de paddentrek een risicovolle onderneming voor de individuele pad. Padden houden namelijk geen rekening met het verkeer, met als resultaat dat er jaarlijks duizenden padden worden doodgereden. Op sommige plaatsen zo erg dat er populaties gevaar lopen. Gelukkig zijn er op veel plekken in Nederland paddenwerkgroepen actief die met behulp van vrijwilligers de padden helpen met oversteken. Klik hier en kijk of er ook een groep bij jou in de buurt is. De dieren worden via schermen naar emmers geleid die vrijwilligers dagelijks aan de andere kant van de weg legen. Op sommige plekken zijn tunnels onder de weg aangelegd of wordt een weg tijdelijk afgesloten.

Voortplanting

Eenmaal aangekomen zal het vrouwtje de eitjes leggen. Het mannetje bevrucht de eitjes zodra ze het lichaam verlaten. Door de inwerking van het water ontstaat er een geleilaagje om het eitje heen. Dit laagje beschermt het eitje en kan ook als een soort lens dienen om de zonnewarmte te versterken. Je kunt de eitjes van een pad goed herkennen omdat padden lange snoeren met eitjes maken. Die snoeren zijn tussen de twee en de vier meter lang. Een vrouwtje maakt meestal drie tot vier strengen. In totaal legt ze  tussen de 3000 en 6000 eitjes. Een enkele keer 8000. Kikkers leggen hun eitjes in klompen, het bekende kikkerdril. Als je een paddenpoel weet en gaat kijken zie je vaak beide, snoeren en kikkerdril. Dat komt omdat de bruine kikker zich in dezelfde periode als de pad voortplant en vaak ook in dezelfde poelen. Niet alle kikkervisjes die na een dag of tien geboren worden worden volwassen pad of kikker. Er worden heel veel larven opgegeten door andere dieren. Vissen schijnen er niet zo dol op te zijn, veel waterinsecten daarentegen wel, zoals de geelgerande waterkever en zijn larven.

Na de trek

Na twee tot drie maanden, afhankelijk van het voedselaanbod en de temperatuur veranderen de kikkervisjes in een padje. De zwemstaart wordt steeds kleiner, eerst verschijnen de achterpootjes en als de voorpootjes er zijn kruipt het padje op het land, soms nog met een piepklein staartje dat hij als voedsel kan opgebruiken. Dit proces heet met een mooi woord metamorfose, gedaantewisseling. Dit gaat soms ook met honderden tegelijk, dit wordt wel ‘paddenregen’ genoemd.

Het duurt dan nog drie/vier jaar voordat ze zelf weer naar de poel trekken om zich voort te planten. Padden kunnen wel 17 tot 20 jaar oud worden.

Na het leggen van de eitjes gaan de volwassen vrouwtjes ook het land weer op en gaan naar hun zomergebied. De mannetjes verlaten het laatst de poel, je weet maar nooit of er nog een vrouwtje komt ……..

Padden van het Enka terrein in Ede

Wij wonen in Ede, vlak bij – wat eens was – een van de grootste paddenpopulaties van Nederland. Jaarlijks trokken er ca. 12.000 dieren van de gebied rond Hoekelum naar de poelen op het Enka terrein. In 2017 waren het nog maar 1000 (!). Een dramatische achteruitgang.

Om bij de voortplantingspoelen te komen moet een weg overgestoken worden die veel paddenlevens heeft geëist. In het verleden werden de padden geholpen door vrijwilligers van de Dierenbescherming. Tegenwoordig zijn er twee tunnels onder de weg aangelegd in combinatie met een honderden meters lang scherm. Langs het scherm zijn emmers geplaatst waar de padden niet uit kunnen komen. Het overzetten gebeurt door vrijwilligers van het IVN. Tijdens de trek worden de emmers dagelijks nagelopen en padden die op en langs de weg lopen gezocht en overgezet.

Op het voormalige Enka terrein worden momenteel veel  woningen gebouwd. Hierdoor zijn veel van de natuurlijke poelen voor de padden verloren gegaan. De projectontwikkelaar heeft dit verlies gecompenseerd door het aanleggen van een drietal kunstmatige poelen, die jaarlijks door de padden en bruine kikkers worden gebruikt. Een woonwijk naast de poelen vormt een extra bedreiging. We zien dat er eisnoeren op de kant worden gegooid, honden in het water zwemmen en er liep zelfs een keer een ruiter met paard in een van de poelen. Hierdoor wordt er veel beschadigd, waaronder de kwetsbare kunstmatige waterkering (leemlaag).

Hieronder een foto impressie hoe dit er uit ziet en wat plaatjes rond de poelen in het voorjaar van 2015.

Alle in Nederland voorkomende amfibieën en reptielen staan in dit deze handige herkenningskaart.