Winterkoning of winterkoninkje?

Winterkoning of winterkoninkje? Wat is nou de terechte titel voor deze kleine bruine vogel met zijn staartje immer trots in de lucht?  In deze blogpost ga ik een antwoord proberen te vinden op deze prangende vraag. Eerst maar eens even wat feiten op een rij.

Wie is de winterkoning of het winterkoninkje?

Omdat we onze keuze nog niet hebben bepaald, duiden we de vogel nog maar even aan als Winterhoogheid. De Winterhoogheid is een kleine (ca 9 cm) standvogel – een standvogel verblijft het hele jaar rond in ons land – met een groot geluid. Hij heeft zijn residentie in laag struikgewas. Het is geen beste vlieger en hij hipt als het ware door de struiken. Hij blijft nooit erg lang op een plek zitten en snelt zo vliegensvlug door zijn territorium. Hij leeft van allerlei insecten en hun larven die hij met zijn dunne, spitse snavel overal tussenuit weet te krijgen. Ook pikt hij af en toe een zaadje mee, ter afwisseling. De Winterhoogheid maakt bolvormige nesten die hij bekleedt met mos, haren en ander nestmateriaal. Hij maakt de nesten laag bij de grond en er moet voldoende dekking zijn. Het mannetje maakt vaak meerdere nesten en probeert vervolgens een vrouwtje te verleiden er eentje te kiezen. Eenmaal gelukt kan het maar zo zijn dat hij de andere nesten aan andere vrouwtjes probeert te slijten. Een echte player dus.

De Winterhoogheid komt in het hele land voor. In het bos, de duinen en als het geen betontuin is broedt hij ook in onze tuinen. In Nederland komen ruim 500.000 broedparen voor. Iedereen heeft hem dus wel eens gezien.

De kleine vogel is vermaard om zijn prachtige zang. Luister er even naar (14 s)

De Winterkoning

Even geen ‘hoogheid’  hier in de aanhef – gewoon koning. In een oud Grieks verhaal heeft de winterkoning het echt tot koning der vogels geschopt. De vogels gingen een koning kiezen. De vogel die het hoogst kan vliegen zou koning worden. De arend rekende zich al rijk, maar had niet in de smiezen dat de winterhoogheid ongemerkt op zijn rug was gaan zitten. Toen hij op grote hoogte vond dat zijn suprematie wel genoeg getoond was aan de andere kwetteraars, had hij niet gerekend op de kleine vogel die zich op zijn rug genesteld had. Die liet de inmiddels vermoeide Arend makkelijk achter zich. Het kleine vogeltje moest dus tot koning gekroond worden! Er zijn verschillende versies, in een van die versies verdelen de Arend en de kleine vogel het koningschap. De een in de zomer, de ander in de winter.

Veldheer

Dat de winterhoogheid een waar en moedig veldheer is, bewijst een verhaal van Hans Dorrestijn uit de vogelgids die zijn naam draagt. Hans Dorrestijn had een keer een mooie visstek uitgezocht aan de Grift, aan de voet van de Grebbenberg. Het ging lekker, totdat zich uit het gebladerte tegenover hem een winterhoogheid losmaakte die met veel misbaar op hem afvloog. De boze vogel scheerde net zo vaak vlak langs zijn hoofd totdat Dorrestijn besloot om een andere visplek te zoeken.

Koning Winter

Het woordje winter in de naam van de winterkoning c.q. het winterkoninkje komt van het gelijknamige jaargetijde. Koning Winter kennen we allemaal. Al in de 16e eeuw personaliseerden onze voorouders de winter. Een machtige koning die extreem koud en streng kon zijn. In het perspectief van deze tijd heel begrijpelijk. Wie de winterlandschappen van Hendrick Avercamp in het Rijksmuseum heeft gezien snapt waarover het gaat.

Toen was de Winter nog Koning en het vogeltje – die we vooral in de winter goed kunnen waarnemen bij gebrek aan gebladerte – een koningkje. Daar mocht geen over verwarring bestaan. Overigen hebben de vogels des winters vaak een probleem. Hij kan door het grotendeels ontbreken van insecten moeilijk aan de kost komen en heeft qua corpus ook niet zoveel reserves om op te teren. In strenge winters kan wel 75% van de vogels sterven. Je kunt ze helpen door speciale nestkasten op te hangen, waarin ze dicht tegen elkaar aan kruipen. Na een strenge winter volgt er meestal wel een geboortegolf om de populatie weer wat op peil te brengen.

Het tij is echter gekeerd! Koning Winter is door de klimaatverandering verworden tot wat het Huis van Oranje nu zo’n beetje voor Nederland is. Vooral symbolisch en veel nostalgie. De Winterhoogheid kan Koning Winter met gemak hebben en de vraag werpt zich dus ook hier op of onze kleine vriend niet meer aanspraak op de titel Koning Winter oftewel winterkoning kan maken.

De conclusie

De lezer voelt hem al een beetje aankomen. Winterkoning of winterkoning? Van mij mag deze kleine bruine krachtpatser zich koning noemen. Een zo grootste vogel met zoveel moed, kracht en slimheid mogen niet met een verkleinwoordje afdoen, louter en alleen omdat hij klein van postuur is. De geschiedschrijvers hebben het toch ook niet over Napoleonnetje?

Wat mij betreft een diepe buiging voor de WINTERKONING.

Wat vind jij zelf en breng je stem uit!

Wat kan ik zelf doen?

Wil je de Winterkoning het hele jaar door helpen? Hang dan een aantal nestkasten op. In het voorjaar gaan ze er misschien in nestelen. In de winter bieden de nestkasten beschutting.

Voederen in de winter doe je met strooisel waar insecten inzitten. Gebruik het voer dat de volière houders gebruiken en haal het gewoon in de dierenwinkel. Strooi het vooral op de grond langs struiken en heggen. De winterkoning zie je niet zo vaak op je voedertafel of in je vogelhuisje.